چرا تتر به انتخاب اول مجرمان تبدیل شده است؟

• ۲۶ شهریور ۱۴۰۴

چرا استیبل‌کوینی که قرار بود ابزار امن بازار باشد، امروز در فهرست ابزارهای محبوب مجرمان قرار گرفته است؟

این استیبل‌کوین به دلیل اتصال به دلار آمریکا و ثبات قیمتی، راهی مطمئن برای انتقال سرمایه در سراسر جهان فراهم کرده و همین ویژگی جایگاه ویژه‌ای به آن داده است. رشد سریع تتر باعث شده نه تنها در معاملات روزانه، بلکه در حوزه‌های نظارتی و حتی سیاسی هم مورد توجه قرار بگیرد. در این مقاله به طور کلی به اهمیت تتر، جایگاه آن در بازار و چالش‌هایی که با آن روبه‌رو است می‌پردازیم. با ما همراه باشید.

تتر چیست و چگونه کار می‌کند؟

تتر در سال ۲۰۱۴ توسط جانکارلو دواسینی، پزشک ایتالیایی که بعدها در ایجاد صرافی بیتفینکس هم نقش داشت، و بروک پیرس، کارآفرین آمریکایی که قبل از آن پروژه ریل‌کوین را راه‌اندازی کرده بود و ارتباطاتی با استیو بنن (مشاور پیشین کاخ سفید در دولت ترامپ) داشت، تأسیس شد.

تتر با عرضه یک ارزدیجیتال باثبات که ارزش آن به دلار آمریکا متصل است، تحول بزرگی در معاملات ارزدیجیتال به وجود آورد. این ثبات قیمتی از طریق پشتوانه‌ای شامل اوراق خزانه آمریکا، طلا، بیت کوین و برخی دارایی‌های دیگر تأمین می‌شود.

تتر امروز پرمعامله‌ترین ارزدیجیتال دنیا به شمار می‌رود. ارزش بازار آن که در سال ۲۰۱۹ تنها چند میلیارد دلار بود، در ژانویه ۲۰۲۵ به ۱۳۸ میلیارد دلار افزایش یافته است.

این رشد در حالی است که بیت کوین به عنوان بزرگ‌ترین ارزدیجیتال جهان اکنون حدود ۲۱۰۰ میلیارد دلار ارزش بازار دارد. بنابراین هرچند تتر از نظر اندازه با بیت کوین فاصله زیادی دارد، اما سرعت رشد آن چشمگیر است.

حجم تراکنش‌های غیرقانونی در بازار ارزدیجیتال

داده های چین آنالیسیس نشان میدهد که حجم تراکنش‌های غیرقانونی در بازار ارزدیجیتال از ۳۹.۶ میلیارد دلار در ۲۰۲۲ به ۲۴.۲ میلیارد دلار در ۲۰۲۳ کاهش یافته، اما در ۲۰۲۴ مجدداً به حدود ۴۰.۹ میلیارد دلار رسیده است. سهم بسیار بالای استیبل‌کوین‌ها در تراکنش‌های غیرقانونی (بین ۵۰٪ تا ۸۰٪ در بازه‌های مختلف) نقش اصلی تتر را در جرم‌شناسی بازار نمایش می‌دهد.

چرا بعضی مجرمان و پول‌شویان به تتر علاقه دارند؟

چرا تتر به ابزار محبوب مجرمان تبدیل شده است؟ با اینکه تتر کاربردهای قانونی و مشخصی دارد، اما در سال‌های اخیر بیشتر مورد توجه نهادهای نظارتی قرار گرفته است. دلیل این موضوع آن است که تتر این امکان را به افراد سودجو می‌دهد تا سرمایه خود را به شکل پنهانی جابه‌جا کنند.

بر اساس گزارشی از سازمان ملل در ژانویه ۲۰۲۴، تتر (USDT) به عنوان ارز مورد علاقه برخی گروه‌های مجرمان معرفی شده و برآورد می‌شود حدود ۱۷ میلیارد دلار تراکنش غیرقانونی با آن انجام شده باشد.

دلیل جذابیت تتر برای مجرمان به ویژگی‌هایی مانند نقدشوندگی بالا، ناشناس ماندن نسبی و امکان انتقال مبالغ بزرگ در مرزها بدون نظارت سیستم بانکی برمی‌گردد. کارتل‌های مواد مخدر، نهادهای تحت تحریم و حتی گروه‌های تروریستی نیز از تتر برای دور زدن محدودیت‌های مالی استفاده کرده‌اند.

نمونه‌ی واقعی استفاده گسترده تتر توسط کارتل‌های مواد مخدر در مکزیک و کلمبیا

برخی گروه‌های بزرگ جرم‌ساز مانند کارتل‌های مواد مخدر در مکزیک و کلمبیا پول‌های غیرقانونی خود را با استفاده از ارزدیجیتال تتر (USDT) منتقل می‌کنند. دادگاه‌های آمریکا پرونده‌هایی دارند که نشان می‌دهد تتر در انتقال سرمایه‌های جرم‌آلود نقش دارد و حتی در جاهایی مانند مکزیک با قیمت ارزان‌تر فروخته می‌شود.
شرکت‌های تحقیقاتی مانند Elliptic گزارش کرده‌اند که مقامات فدرال آمریکا در یک اقدام، بیش از ۵.۴ میلیون دلار تتر را از کیف‌پول‌هایی که به کارتل‌ها مربوط بود مصادره کرده‌اند.
همچنین تحقیقات شرکت Chainalysis نشان می‌دهد که استفاده از تتر میان گروه‌هایی که تحت تحریم‌اند یا در جرایم سازمان‌یافته فعالیت دارند، در حال افزایش است. دلیل آن هم سخت‌تر بودن دسترسی به دلار رسمی است.

استناد به FATF: شواهد جهانی درباره استفاده مجرمان از تتر

طبق گزارش جدید گروه ویژه اقدام مالی (FATF)، بیشتر فعالیت‌های غیرقانونی روی زنجیره در سال ۲۰۲۴ با استفاده از استیبل‌کوین‌ها مانند تتر انجام شده است. ارزش این تراکنش‌ها حدود ۵۱ میلیارد دلار برآورد شده است. FATF هشدار داده که فقط ۴۰ کشور از ۱۳۸ کشور تحت بررسی تا آوریل ۲۰۲۵، قانون‌های مربوط به مبارزه با پول‌شویی برای دارایی‌های دیجیتال را تا حد خوبی اجرا کرده‌اند.
همچنین در گزارش دیگری درباره وضعیت سال ۲۰۲۵، FATF گفته گروه‌هایی نظیر کره شمالی، قاچاقچیان مواد مخدر و گروه‌های تروریستی روز به روز بیشتر از تتر استفاده می‌کنند. یکی از مثال‌ها سرقت بزرگ ۱.۴۶ میلیارد دلاری در یک صرافی به دست گروهی وابسته به کره شمالی است که فقط حدود ۳.۸٪ آن تا کنون بازیابی شده است.

سهام هاوارد لوتنیک در تتر و پیامدهای سیاسی

تتر در ماه‌های اخیر بیش از هر زمان دیگری زیر نظر نهادهای قضایی و امنیتی آمریکا و اروپا قرار گرفته است. در همین زمان شرکت وال‌استریتی «کانتور فیتزجرالد» حدود ۵ درصد از سهام تتر را خریداری کرده که ارزش آن نزدیک به ۶۰۰ میلیون دلار برآورد می‌شود. مدیرعامل آن، هاوارد لوتنیک، به یکی از چهره‌های اصلی پشت صحنه این استیبل‌کوین تبدیل شده است. این موضوع به دلیل نزدیکی لوتنیک به دونالد ترامپ و معرفی او به‌عنوان گزینه وزارت بازرگانی، توجه بسیاری از فعالان مالی و سیاسی را جلب کرده است.

لوتنیک علاوه بر جایگاه سیاسی خود، مدیریت بخش بزرگی از اوراق خزانه‌داری آمریکا را نیز در دست دارد؛ همان اوراقی که تتر ادعا می‌کند بخش مهمی از پشتوانه خود را بر اساس آن نگه می‌دارد. او از این فعالیت درآمد قابل‌توجهی کسب می‌کند و ترکیب این نفوذ سیاسی و مالی نگرانی‌هایی درباره تعارض منافع و شفافیت فعالیت‌های تتر ایجاد کرده است. این نگرانی‌ها در حالی افزایش یافته که تحقیقات رسمی درباره استفاده برخی گروه‌های مخرب از تتر همچنان ادامه دارد.

رشد تتر و خطرات آن

آیا تتر آن‌قدر بزرگ شده که سقوط آن کل بازار مالی را تهدید کند؟ تتر بیشتر برای کاربردهای قانونی مانند آسان کردن معاملات ارزدیجیتال و توکن‌ها، تأمین نقدینگی و ایجاد ارزش پایدار دیجیتال استفاده می‌شود. همین استفاده‌ها باعث شده تتر به سرعت در بازارهای جهانی پذیرفته شود و حتی وارد مسیرهای اصلی مالی شود.

به همین دلیل بعضی کارشناسان هشدار می‌دهند که گسترش تتر می‌تواند ریسک‌های بزرگی ایجاد کند. برخی پژوهشگران معتقدند تتر در دنیای ارزدیجیتال به مرحله‌ای رسیده که «بزرگ‌تر از آن است که سقوط کند» و اگر فروبپاشد، اثرات آن می‌تواند فراتر از بازار ارزدیجیتال هم گسترش پیدا کند.

تتر در برابر حسابرسی‌های کامل مقاومت نشان می‌دهد و هم‌زمان نفوذ خود را در بخش‌هایی مثل سرمایه‌گذاری در هوش مصنوعی و پلتفرم‌های ویدیویی بیشتر کرده است. این وضعیت پرسش‌های جدیدی درباره شفافیت مالی، ریسک‌های گسترده و میزان نظارت نهادهای قانون‌گذار به وجود آورده است.

تتر تا به امروز حاضر نشده حسابرسی‌های کامل و شفاف را انجام دهد و همین موضوع باعث شده نگاه‌ها نسبت به پشتوانه مالی آن تردیدآمیز باشد. در عین حال این شرکت فعالیت‌های خود را فقط به بازار ارزدیجیتال محدود نکرده و وارد حوزه‌هایی مثل سرمایه‌گذاری در هوش مصنوعی و پلتفرم‌های ویدیویی هم شده است. چنین گسترشی پرسش‌های تازه‌ای را درباره شفافیت مدیریت مالی، ریسک‌هایی که می‌تواند کل بازار را تحت تأثیر قرار دهد و میزان مسئولیت‌پذیری تتر در برابر نهادهای نظارتی ایجاد کرده است.

ریسک‌های کاربران ایرانی از نگاه جرم‌شناسی

استفاده گسترده از تتر در ایران تنها به دلیل سهولت معامله یا دور زدن تحریم‌ها نیست، بلکه از منظر جرم‌شناسی نیز پیامدهای مهمی دارد. در شرایطی که دسترسی مستقیم به نظام بانکی جهانی مسدود است، تتر به ابزاری برای انتقال سرمایه‌های غیرشفاف، پول‌های حاصل از قاچاق و حتی درآمدهای ناشی از فرار مالیاتی تبدیل شده است. این روند باعث می‌شود که مرز میان استفاده مشروع و نامشروع از تتر در ایران کمرنگ شود. از نگاه جرم‌شناسی، سه ریسک اصلی برای کاربران ایرانی وجود دارد:

1. مخلوط شدن سرمایه قانونی با سرمایه‌های مجرمانه: بسیاری از تراکنش‌های تتر در ایران از طریق کانال‌های غیررسمی یا صرافی‌های فاقد استانداردهای AML/KYC انجام می‌شود. این مسئله باعث می‌شود دارایی کاربران عادی در معرض ضبط یا مسدود شدن قرار گیرد، زیرا ممکن است با تراکنش‌های پرخطر در یک زنجیره قرار گرفته باشند.
2. جرم‌انگاری احتمالی در سطح بین‌المللی: به دلیل تحریم‌ها، هرگونه استفاده از تتر برای تجارت خارجی می‌تواند در نگاه نهادهای بین‌المللی به عنوان مشارکت در دور زدن تحریم‌ها یا حتی پول‌شویی تفسیر شود. در نتیجه کاربران ایرانی ناخواسته در معرض اتهام جرایم مالی فراملی قرار می‌گیرند.
3. ایجاد بازار سایه داخلی: در نبود نظارت کافی، تتر به ابزاری برای مبادلات غیرقانونی در داخل کشور نیز بدل شده است؛ از قاچاق کالا تا فعالیت‌های زیرزمینی. این موضوع از منظر جرم‌شناسی تهدیدی جدی برای اقتصاد رسمی و امنیت مالی محسوب می‌شود.

در مجموع، استفاده از تتر در ایران تنها یک راه‌حل مالی نیست، بلکه بستری است که می‌تواند هم ابزار تسهیل معاملات مشروع باشد و هم پوششی برای گسترش اقتصاد زیرزمینی. همین دوگانگی است که ریسک‌های کاربران ایرانی را به مسئله‌ای مهم در حوزه جرم‌شناسی تبدیل می‌کند.

جمع‌بندی

رشد تتر هم نشان‌دهنده فرصت‌های تازه در دنیای ارزدیجیتال است و هم یادآور خطرهای آن. تتر امروز به بخش جدایی‌ناپذیر زیرساخت بازار ارزدیجیتال تبدیل شده است؛ اما بزرگی روزافزون آن، چالش‌های قانونی و درگیر شدن احتمالی با مسائل سیاسی، مجموعه‌ای از ریسک‌ها و نگرانی‌ها ایجاد کرده است. همین وضعیت باعث شده مرز میان نظام مالی سنتی، ارزدیجیتال و سیاست بیش از هر زمان دیگری مبهم شود.

سوالات متداول

تتر چیست و چرا به آن استیبل‌کوین می‌گویند؟
تتر یک ارزدیجیتال باثبات (استیبل‌کوین) است که ارزش آن همیشه نزدیک به یک دلار آمریکا حفظ می‌شود. دلیل نام‌گذاری آن به «استیبل‌کوین» همین ثبات قیمتی است.

چرا تتر برای بعضی مجرمان جذاب است؟
به خاطر نقدشوندگی بالا، ناشناس ماندن نسبی و امکان انتقال سریع پول بدون نظارت مستقیم بانک‌ها، بعضی مجرمان و نهادهای تحت تحریم از تتر برای جابه‌جایی مخفی سرمایه استفاده می‌کنند.

آیا تتر واقعا پشتوانه دلاری دارد؟
شرکت تتر ادعا می‌کند که پشتوانه آن ترکیبی از اوراق خزانه آمریکا، دلار نقد، طلا، بیت کوین و دارایی‌های دیگر است. اما به دلیل نبود حسابرسی کامل، همیشه درباره شفافیت این پشتوانه بحث وجود دارد.

فرق تتر با بیت کوین چیست؟
بیت کوین یک ارزدیجیتال مستقل با نوسان قیمتی شدید است، اما تتر قیمت ثابتی برابر با یک دلار دارد. بیت کوین بیشتر برای سرمایه‌گذاری استفاده می‌شود، در حالی که تتر برای معاملات و انتقال پول به کار می‌رود.

آیا امکان دارد تتر سقوط کند؟
برخی کارشناسان معتقدند تتر آن‌قدر بزرگ شده که سقوط آن می‌تواند کل بازار مالی را دچار بحران کند. اگرچه احتمال سقوط کم است، اما نبود حسابرسی کامل و فشارهای قانونی، ریسک‌هایی برای آینده تتر ایجاد می‌کند.

استفاده از تتر در ایران چه محدودیت‌هایی دارد؟
در ایران خرید و فروش تتر از طریق صرافی‌های داخلی مثل نوبیتکس و والکس انجام می‌شود. اما به دلیل تحریم‌ها، استفاده مستقیم از صرافی‌های خارجی ممکن است با ریسک مسدود شدن حساب همراه باشد.