آیا بیت کوین در ایران قانونی است؟ همه چیز درباره قوانین بیت کوین در ایران
بعد از گرد و خاکی که استخراج ارزهای دیجیتال به خصوص بیت کوین و شفاف نبودن قانون این حوزه در چند سال اخیر در کشور به پا کرده ،سوالی که بسیار از تیم میهن سیگنال پرسیده میشود این است که بالاخره وضعیت قانون بیتکوین به کجا رسید؟ آیا استخراج کردن بیت کوین و سایر رمز ارزها قانونی است؟ آیا خرید و فروش در صرافی ها مجاز است؟ کدام صرافی های ارزدیجیتال مجوز خرید و فروش بیت کوین و ارزهای دیجیتال را از بانک مرکزی کسب کرده‌اند؟
اینها سوالاتی هستند که در ادامه این مقاله پاسخ خواهیم داد.در ادامه قصد داریم رویکرد کلی قانون‌گذاران درباره فضای ارزهای دیجیتال را بررسی کنیم که در طول دو سال اخیر با اظهار نظرهای مسئولین ذیربط منتشر شده.
آیا بیت کوین در ایران قانونی است؟
با وجود جدید بودن ارزهای دیجیتال رویکرد دولت ها در این خصوص شفاف و قطعی نیست. بیت کوین در ایران قانونی نیست؛ اما استفاده از آن بخاطر عدم وجود مجازات برای خرید و فروش ارزهای دیجیتال یا نگهداری بیت کوین را نمیتوان جرم دانست.
طبق ماده ۲ فصل اول قانون مجازات عمومی:
«هر فعل یا ترک فعل که مطابق قانون قابل مجازات یا مستلزم اقدامات تامینی یا تربیتی باشد جرم محسوب است و هیچ امری را نمی توان جرم دانست مگر آنکه به موجب قانون برای آن مجازات یا اقدامات تامینی یا تربیتی تعیین شده باشد.»[منبع: مرکز پژوهش های مجلس]
اما در صورت رخ دادن هرگونه کلاهبرداری در فضای ارزهای دیجیتال، یک فرد میتواند شکایت نامه رسمی ارائه دهد و نیروی انتظامی در قبال کلاهبرداری این حوزه می تواند پیگیری های لازم را انجام دهد و دادگاه نیز به آن رسیدگی خواهد کرد.
آیا خرید و فروش در صرافی ها مجاز است؟
طبق آخرین قوانین ، ایران هنوز خرید و فروش بیت کوین را به رسمیت نشناخته است و برای آن قوانین شفافی وضع نکرده. طبق آخرین بروز رسانی اظهارات پلیس فتا:
درحال حاضر برای این مبحث جرم انگاری انجام نشده است ولی هنوز هم ورود به حوزه و بازار ارز های دیجیتال برای بانک ها ، موسسات مالی و صرافی ها غیر مجاز است.[منبع: پلیس فتا]
کدام صرافی های ارزدیجیتال مجوز خرید و فروش بیت کوین و ارزهای دیجیتال را از بانک مرکزی کسب کرده‌اند؟
با توجه به عدم شفافیت قانون در این حوزه و جدید بودن تکنولوژی های بلاک چین و رمز ارزها، نمیتوان به صورت مستقیم لیستی از صرافی های ارزدیجیتال با مجوز قانونی ایران و صرافی های ارزدیجیتال بدون مجوز قانونی ایران نوشت. اما شاید درگاه پرداخت مستقیم، دفتر کار ثابت، مجوز در زمینه های مالی و شرکت در جشنواره ها و نمایشگاه های قانونی را بتوان نشان از عدم غیر قانونی بودن صرافی ها در ایران دانست. این ابهام همیشه در ورود تکنولوژی های جدید به ایران وجود داشته و طبق اظهار نظر مسئولین، در حال بررسی و وضع قوانین است.
به این منظور به شما توصیه میکنیم مقاله بهترین صرافی های ارزدیجیتال ایرانی را مطالعه نمایید.
آیا استخراج کردن بیت کوین و سایر رمز ارزها قانونی است؟
بله استخراج رمز ارزها در ایران تنها حوزه ای است که کاملا قانونی است و قوانین شفافی دارد. چندی پیش وزیر اقتصاد اعلام کرد:
بر اساس مصوبه این کمیسیون دولت پدیده ارز دیجیتال را به رسمیت می‌شناسد و برای واردات دستگاه‌های ماینینگ دیگر ممنوعیتی وجود نخواهد داشت. [منبع: ایرنا]
بر اساس این طرح ماینینگ در ایران به عنوان یک صنعت شناخته شد و قرار شد دستگاه‌های 3 زمانه در اختیار ماینرهای ارز دیجیتال قرار گیرد، با این که هزینه برق مصرفی در ایران ارزان است ولی در ساعات اوج مصرف برق باید دستگاه‌ها خاموش شوند. همچنین مصوب شد متوسط نرخ صادراتی برق مبنای قیمت گذاری برق مصرفی صنعت ماینینگ شود.
در سال 1398 رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس از به رسمیت شناخته شدن بیت کوین خبر داد اما بانک مرکزی ورود ارزهای دیجیتال به حوزه پرداخت کشور را ممنوع کرده است وهنوز قانون در این زمینه نیاز به بازنگری بیشتر دارد.
طبق اظهارات سایت پلیس فتا استخراج ارزهای دیجیتال در ایران تنها با داشتن مجوز از سمت وزارت صنعت و معدن مجاز است. تا پیش از تیرماه سال 98 واردات دستگاه های استخراج اسیک (ASIC) غیرقانونی بود و به همین دلیل دولت حق ضبط این دستگاه ها را داشت. در تیرماه سال 98 گمرک ایران طی اطلاعیه ای ردیف دستگاه های استخراج ارز دیجیتال را با عنوان ماینر به ردیف های گمرکی اضافه کرد. اما در همان ماه معاون گمرک ایران گفت:
اضافه شدن ردیف دستگاه های ماینر به معنای ترخیص این دستگاه ها نیست و برای ترخیص هم باید مجوزی از وزارت صنعت و معدن در اختیار داشته باشند.
در صورت نداشتن مجوز قانونی در خصوص ماینینگ ، اداره برق حق قطع کردن برق و همچنین نیروی انتظامی حق ضبط و توقیف دستگاه ها یا حتی اقدامات قضایی در این باره را دارند.
تاریخچه حوادث مرتبط با قانون گذاری بیت کوین در ایران
ممنوعیت معاملات بیت کوین توسط بانک مرکزی
با وجود اینکه بانک مرکزی ایران در سال 1396 استفاده از بیت کوین و باقی ارزهای دیجیتال در مراکز مالی را ممنوع اعلام کرده است این به معنای ممنوعیت کامل بیت کوین و دیگر رمز ارزها نیست و این ممنوعیت فقط برای بانک ها و صرافی های زیر نظر بانک مرکزی است. ناصر حکیمی معاون فناوری های نوین بانک مرکزی ، بعد از اعلام این دستور از سمت بانک مرکزی اعلام کرد:
این اطلاعیه از سمت شورای عالی مبارزه با پولشویی بوده و موضع نهایی بانک مرکزی نسبت به ارزهای دیجیتال نیست . در واقع همه سیاست در بازه های زمانی مختلف تغییر می کنند.
طبق گزارشات ، قرار بر این بود که تا شهریور ماه سال 97 سیاست های کلی بانک مرکزی درمورد ارزهای دیجیتال اعلام شود که تا کنون اتفاقا نیفتاده است ، میتوان شک و تردید نسبت به این فناوری نوپا را یکی از دلایل آن دانست.
رئیس کل بانک مرکزی در جواب اینکه آیا واقعا در حال بررسی امکان استفاده از ارز دیجیتال هستند یا خیر ؟ گفت :
هنوز نمی توان با اطمینان در این باره سخن گفت!
بانک مرکزی تعدادی از سایت های خرید و فروش ارزهای دیجیتال را به اتهام پولشویی و کلاهبرداری مسدود کرد و در حال حاضر به هیچ صرافی ای مجوز استفاده از ارزهای دیجیتال را نمیدهد.
هشدار مرکز ملی فضای مجازی: سایت‌های فروش بیتکوین مجوز ندارند.
در 13 اسفند 99 مرکز ملی فضای مجازی که دبیرخانه شورای عالی فضای مجازی محسوب میشود تاکید کرد که تصمیمی برای اعطای مجوزی در این خصوص به درگاه‌ها و سایت‌های فعال خرید و فروش رمزارزها و بیتکوین در کشور گرفته نشده است.
با توجه به عرضه انواع رمزارزها در فضای مجازی و مواجه شدن بسیاری از افراد با تبعات منفی و مشکلات متعدد به‌وجودآمده در این زمینه، مرکز ملی فضای مجازی در اطلاعیه‌ای اعلام کرد که این نوع شبه‌دارایی‌ها از هیچ‌گونه پشتوانه و تضمینی برخوردار نیستند و علاوه برآن به‌طور دائم دچار نوسانات قیمتی خارج از مناسبات اقتصادی متعارف شده و بیم از دست رفتن ثروت و دارایی خریداران همواره وجود دارد.
در کنار این موارد، گزارش‌های فراوانی از طرف مردم و نهادهای نظارتی در زمینه سرقت و کلاهبرداری در این بازار وجود دارد که بررسی آنها موید سیر صعودی فعالیت‌های مجرمانه در این خصوص است:
حضور بازیگران و عوامل فعال ناشناخته و غیرقابل شناسایی در بازار خرید و فروش این نوع شبه‌دارایی‌های فاقد پشتوانه، موجب شده که این فضای خرید و فروش بسیار غیرقابل اعتماد شده و قدرت هرگونه پیگیری برای جبران زیان‌های احتمالی و ارائه اسناد و ادله، از نهادهای حمایتی و صیانتی مرتبط با حفظ حقوق مردم سلب شده است. [منبع]
ممنوعیت درگاه های پرداخت در ارئه خدمات به سایت های ارزدیجیتال
شرکت خدمات پرداخت شاپرک در اسفند 99 طی نامه ای اعلام کرده کلیه پذیرندگان کالا و خدمات مغایر با قوانین جمهوری اسلامی ایران، باید خدمات درگاه پرداخت را لغو کنند. این شرکت از وب‌سایت‌های ارائه‌دهنده خدمات خریدوفروش ارزهای دیجیتال به‌عنوان یکی از همین کسب‌وکارها یاد کرده است.
شاپرک در این نامه، از خدمات خرید و فروش رمز ارز، VPN و سایت‌های قمار به‌عنوان مصداق‌هایی از خدمات مغایر با قوانین جمهوری اسلامی و الزامات بانک مرکزی یاد می‌کند و هشدار داده است که با متخلفین برخورد خواهد شد.برای مشاهده متن کامل این نامه اینجا کلیک کنید.
بیانیه مشترک انجمن های بلاک چین ایران و فین تک ایران
در تاریخ ۱۴ اسفند ۹۹ انجمن های بلاک چین، فین تک ایران ونظام صنفی پیرامون خبر احتمال مسدودسازی درگاه‌های بانکی وب‌سایت‌های خرید و فروش ارزهای دیجیتال، بیانیه‌ای منتشر کردند.در این بیانیه آمده است که :
«تحریم خارجی ظلم و تحریم داخلی خیانت است» .در این بیانیه از اقدامات نهادهای دولتی و قانونی در حوزه ارزهای دیجیتال با عنوان «تقابل شتابزده در زمینه خرید و فروش رمزارزها» یاد شده است.
امروز بسیاری از منابع ملی کشور در اقصی نقاط جهان مسدود شده است، تعدادی از شرکت های دانش‌بنیان و جوانان متعهد با به کارگیری انقلاب نوین ارزهای دیجیتال و فناوری بلاک چین بستر لازم برای مبادلات امن جهانی را در اختیار عموم مردم، کسب‌وکارها و حتی نهادهای حاکمیتی قرار داده‌اند، اما متاسفانه شاهد تصمیم‌هایی هستیم که فاقد کار کارشناسی، عمق دیدگاه و آینده‌نگری لازم هستند.[ منبع ]
مهمترین شخصیت های سیاسی در قوانین رمز ارزهای ایران
حمایت آذری جهرمی(وزیر فناوری اطلاعات پیشین) از رمز ارزها
آذری جهرمی، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات درباره آخرین وضعیت ارز دیجیتال بومی در کشور اظهار کرد که اکنون بانک مرکزی از مرحله‌ای که به صورت کلی ارز های دیجیتال را به عنوان یک پول مجازی جدید رد میکرد، به مرحله‌ای رسیده که رمزارزها را به رسمیت بشناسد و با آنها تعامل کند.
وزیر ارتباطات همان زمان اعلام کرد:
«اگر ارزهای دیجیتال خارجی در ایران فعالیت کنند و بتوانیم در برخی معاملات خرد از آنها استفاده کنیم، مفید خواهد بود. با این حال سیاست بانک مرکزی این است که فعلاً بیتکوین، اتریوم و سایر ارزها را به رسمیت نمی‌شناسد.» [منبع]
همچنین فرهاد دژپسند، وزیر اقتصاد، با تاکید بر نقش اقتصاد هوشمند در مقابله با تحریم‌ها گفت: «رمزارزها قابلیت دور زدن تحریم‌ها را دارند»
عضو کمیسیون امنیت ملی : «پول آینده دنیا، ارز دیجیتال خواهد بود.»
عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس: با رمز ارزها مقابله نکنید؛ پول آینده دنیا ارز دیجیتال است
جلیل رحیمی جهان‌آبادی عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس در توییتی بیان کرد: پول آینده دنیا، ارز دیجیتال خواهد بود و رمزارزها راهی برای کاهش محدودیت های بانکی بین المللی است. تقویت،نظارت،حمایت و هدایت ارزهای دیجیتال باید سیاست اقتصادی کشور باشد نه محدودیت و مقابله با آن. زمان به سرعت به نفع گسترش ارزهای دیجیتال می گذرد اقتصاد ما از سفینه پرتابی جا نماند. [منبع]
سردار کمال هادیان‌فر (رئیس پلیس فتای کشور) گفت:
در بحث بیتکوین شاهد بودیم که ارزش هر بیت کوین طی مدت کوتاهی از 1000 دلار به 19000 دلار تبدیل شد و این باعث شد که علیرغم تذکرات جدی ارائه شده، خیلی‌ها نسبت به خرید این پول مجازی اقدام کنند و شاهد بودیم که ارزش بیت کوین ظرف چند روز از 19 هزار دلار به 6 هزار دلار تقلیل یافت.بیتکوین و سایر پول‌های مجازی هیچ عقبه‌ای ندارند و عمدتاً محصول سرویس‌های اطلاعاتی آمریکا بوده که به‌دنبال بالا بردن تراز مالی خودشان هستند. [منبع: مشرق نیوز]
محمدرضا شرفی، رئیس کارگروه استخراج انجمن بلاکچین ایران:
افزایش تعرفه برق استخراج رمزارز نه تنها فعالان این صنعت را به سوی فعالیت غیرقانونی سوق می‌دهد، که این اقدام وزارت نیرو تخلفی آشکار است. آیا اصلا وزارت نیرو این اجازه را دارد که راجع به مصوبه دولت اظهارنظر و تعرفه‌گذاری کند؟ آیا وزارت نیرو این اختیار دارد که مصوبه دولت را تفسیر به رای کند؟ که اگر چنین بود در مصوبه، اختیار این امور به وزارت نیرو تفویض می‌شد.
وعده حمایت از رمزارزها توسط دبیر تشخیص مصلحت نظام
به گزاش تابناک، دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام در پیام کوتاه اقتصادی با موضوع ارزهای دیجیتال نوشت: در دولت ما با هدایت درست و تنظیم مقررات متناسب، از رمزارزها به نفع منافع ملی و سرمایه های مردم استفاده خواهد شد.
دکتر محسن رضایی روز ۲۹ اردیبهشت ۱۴۰۰ در اکانت شخصی خود در شبکه اجتماعی توئیتر، نوشت: «رمزارزها یک نوآوری بین المللی و فرصت پولی هستند. در دولت ما با هدایت درست و تنظیم مقررات متناسب، از رمزارزها به نفع منافع ملی و سرمایه های مردم استفاده خواهد شد. اگر دولت کنونی، زودتر چاره اندیشی میکرد، مردم و ناظران با شفافیت بیشتری، وارد بازار ارزهای دیجیتالی می شدند».
نظر پلیس فتا در خصوص ارزهای دیجیتال
آیا استفاده از بیتکوین و انواع دیگر ارز های دیجیتال در تراکنش های مالی در ایران غیرقانونی است؟
خیر ، درحال حاضر برای این مبحث جرم انگاری انجام نشده است
آیا برای ارز دیجیتال ملی ایران تصمیمی گرفته شده است ؟
احتمالا بله
آیا وارد کردن تجهیزات استخراج و دستگاه های ماینر به ایران قانونی است؟
برای دستگاه های استخراج ارز دیجیتال ردیف کالا مشخص شده است و واردات این دستگاه ها با اخذ مجوز از وزارت صمت مانعی ندارد.
آیا ورود به حوزه و بازار ارز های دیجیتال برای بانک ها ، موسسات مالی و صرافی ها مجاز است؟
در حال حاضر خیر
آیا خرید و فروش و نگهداری ارز های دیجیتال برای عموم مردم آزاد است؟
این مورد نامشخص است چون هنوز قانونگذاری در این باره صورت نگرفته ، جرم نیست .
آیا امکان طرح شکایت برای مسایل مربوط به ارز های دیجیتال وجود دارد؟
بله ، و روند پیگیری آن هم مشابه سایر جرایم کیفری و پرونده های حقوقی است
آیا فناوری بلاکچین قانونی است؟
بلاکچین یک فناوری عمومی بوده و احتمالا در مصادیق کاربردی قانونگذاری شود.
برای اطلاعات بیشتر به سایت پلیس فتا مراجعه نمایید.
وضعیت فقهی و شرعی معاملات و استخراج بیتکوین
به گزارش میهن سیگنال و به نقل از تابناک نظر مراجع تقلید در خصوص بیتکوین و استخراج بسیار متفاوت است. برخی از این نظرات در زیر آورده شده است:
آیت‌الله مکارم شیرازی: «با توجه به ابهامات زیادی که بیت کوین دارد معامله آن اشکال دارد».
آیت الله وحید خراسانی: «خرید و فروش آن باطل است.»
آیت الله شبیری زنجانی: «چنانچه استفاده از این‌گونه ارزها نوعاً مفسده اقتصادی داشته یا خلاف قانون باشد، خرید و فروش آن اشکال دارد.»
آیت‌الله صافی گلپایگانی: «حرام و اکل مال به باطل است. والله العالم».
آیت الله نوری همدانی: «ورود در معامله پول‌های مجازی اشکال شرعی دارد.»
اما از سوی دفتر مقام معظم رهبری نفیا و اثباتا نظری داده نشده است. در واقع نه حکم به حرمت می‌دهند و نه اجازه فعالیت را می‌دهند؛ لذا وظیفه مقلدین معظم‌له، از آنجا که مرجع تقلید نظر نداده، وظیفه عمل به احتیاط است.
نتیجتا فهمیدیم که با وجود جدید بودن فضای ارزهای دیجیتال رویکرد دولت در این خصوص شفاف و قطعی نیست ، هرچند که اخیرا واکنش های بسیار خوبی از مسئولین را شاهد بوده ایم. پرواضح است که اگر از این تکنولوژی در راستای اهداف مفید استفاده شود هیچ مشکل شرعی و قانونی ندارد و میتواند یکی از بهترین راه های رفع تحریم تلقی گردد.